Vitamine B1 (thiaminedifosfaat)

Vitamine B1 (thiamine) is een wateroplosbaar vitamine en in zijn werkzame vorm thiaminedifosfaat (of thiaminepyrofosfaat) onmisbaar voor de energievoorziening van het lichaam. Het is nodig om energie vrij te maken uit koolhydraten (suikers). Vitamine B1 is daarnaast nodig voor een goede werking van de hartspier en het zenuwstelsel. Daarom is vitamine B1 in vrijwel elke cel in het lichaam nodig. Voor de omzetting van thiamine naar thiaminedifosfaat is magnesium nodig. Een tekort aan magnesium kan dus klachten van een vitamine B1 tekort veroorzaken. 

Thiamine komt in veel voedingsmiddelen voor, maar meestal in kleine hoeveelheden. De meest geconcentreerde bron is gedroogde gist. Andere goede bronnen zijn hele granen (volkorenproducten), vlees (met name varken, maar ook lam en rund), gevogelte, noten, peulvruchten en melk. De opslagcapaciteit van het lichaam is beperkt. Een overmaat wordt direct via de urine uit het lichaam verwijderd. Bij een slechte voeding kan er dus vrij snel een vitamine B1 tekort ontstaan.  

Kenmerkend is de ziekte beriberi met klachten als depressie, een verlaagde irritatiedrempel, concentratieproblemen en geheugenverlies. Dit zien we vooral in ontwikkelingslanden. Andere verschijnselen zijn spierzwakte, verminderde reflexen, verminderde eetlust, gewichtsverlies en maagstoornissen. 

In de Westerse landen kan vitamine B1 deficiëntie zich voordoen bijchronisch e alcoholisten, drugsverslaafden en mensen met ernstige gastro-intestinale ziekten. De vitamine B1-stofwisseling is bijzonder gevoelig voor overmatig alcoholgebruik, aangezien de absorptie van vitamine B1 afneemt en de uitscheiding ervan toeneemt door alcohol. Alcohol remt ook de omzetting van thiamine naar thiaminedifosfaat.  

Mits tijdig ontdekt leidt toediening van thiamine aan patiënten met ernstige deficiëntieverschijnselen snel tot verbetering en meestal tot volledige genezing. Bij te late ontdekking van vitamine B1 deficiëntie zijn sommige ziektesymptomen niet meer te genezen.  

Kans op overdosering is er eigenlijk niet voor vitamine B1; de nieren scheiden een teveel aan vitamine B1 snel uit.

Wat meten we en waarom?

We meten de hoeveelheid thiaminedifosfaat (thiaminepyrofosfaat) in het bloed. Dit is de werkzame stof van vitamine B1. Uw arts kan dit onderzoek laten doen wanneer hij/zij een tekort aan vitamine B1 vermoedt.

Wat wil de uitslag zeggen?

Een te lage concentratie wil zeggen dat er een tekort aan vitamine B1 in uw lichaam is. Een matig vitamine B1-tekort komt vaker voor bij mensen die te weinig of niet gevarieerd genoeg eten. Ernstige tekorten komen vooral voor bij mensen die overmatig alcohol gebruiken. Een te hoge concentratie kan wijzen op een overmaat aan vitamine B2 in de voeding (meestal door gebruik van vitaminepreparaten of andere supplementen). Dit is geen probleem, het wordt gewoon weer uitgeplast.